مدلسازی فرآیند کسب و کار و نمادگذاری برای کمک به رفع سردرگمی از درک نقشه‌های فرآیند طراحی شده است. هدف از استفاده‌ی مدلسازی برای بهبود کارایی و به دست آوردن مزیت رقابتی بالقوه است. پس جزء غیر قابل انکاری از کسب و کار به حساب می‌آید. در مقاله‌ی «مدل سازی فرایند کسب و کار چیست؟» به انواع تکنیک‌های مدلسازی فرایند کسب و کار پرداختیم. یکی از بهترین شیوه‌ها مدلسازی با BPMN است. این مقاله بخشی از آموزش BPMN در بر دارد که شامل درک نمادها و نمودارهای BPMN است.
چرا مدلسازی با فلوچارت توصیه نمی‌شود؟
یکی از روش‌های مدلسازی فرایند کسب و کار استفاده از فلوچارت است. اما از آن‌جا که فلوچارت‌ها قابلیت نشان دادن فرایندهای موازی را ندارند استفاده از آن را توصیه نمی‌کنیم.
روش طلایی برای مدلسازی کار با bpmn است که زبانی استاندارد برای مدلسازی در اختیار قرار می‌دهد. برخی معتقند به خاطر وجود نمادهای اختصاری زیادی که این شیوه دارد کار با آن دشوار است. اما برای مدلسازی درصد زیادی از فرایندها اصلا نیاز به حفظ نمادهای زیادی نیست. از طرفی می‌توان به جای حفظ کردن راهنمایی از علامت‌ها تهیه کرد و برای مدلسازی از آن کمک گرفت. در این مقاله با نمادهای استاندارد پرکاربرد و اساسی bpmn آشنا می‌شویم و با مثال کاربرد آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
مدلسازی با نمودار bpmn
این مدلسازی چهار جز اصلی دارد که با یادگیری آن‌ها قادر هستید فرایندهای شرکت خود را مدلسازی کنید. مگر سازمان‌های بزرگ با پیچیدگی‌های خاص که برای مدلسازی آن‌ها بهتر است از متخصص کمک گرفت.
- استخر (Pool)
- Lane
- اشیاء جریان (flow object)
- اشیاء ارتباط دهنده
هر کدام از این اجزا انواع و بخش‌های مختلفی دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
استخر (Pool)
جعبه‌ای گرافیکی است که فعالیت‌ها را از هم تفکیک می‌کند. استخرها در شرايطي استفاده مي‌شود كه دياگرام شامل دو شريک يا موجوديت كسب و كار باشد كه از لحاظ گرافيكي اين دو شريک در نمودار از هم جدا مي‌باشند. شریک‌های فرایند (Participants Process) دو فرایند جدا هستند که در بخش‌هایی با هم در ارتباط‌اند و فعالیت مشترک دارند.
Lane
زيرقسمتي در درون يک Pool است که براي جدا كردن فعاليت‌هايي كه به يك نقش يا واحد خاص در شــركت مربوط مي‌شوند، بكار مي‌رود. کارد کرد Lane در سازماندهي فعاليت‌ها و طبقه‌بندي آن‌ها است.
اشیاء جریان
به سه عنصر کلیدی که از جنس اقدام و وظایف هستند اشیاء جریان گفته می‌شود. این اشیا خود به سه دسته‌ی زیر گروه‌بندی می‌شوند.
فعالیت: واحدهای کاری است که دارای مدت زمان هستند. این کارها می‌توانند اتوماتیک یا دستی انجام شوند یا ترکیبی از هر دو باشند. کارها خود به دو دسته‌ی Task و process-Sub تقسیم می‌شوند. فعالیت‌ها در مستطیل نوشته می‌شوند. فعالیت‌ها با مستطیل گوشه گرد نمایش‌داده می‌شوند.
رخداد: بیانگر مواردی هستند که به صورت لحظه‌‌ای اتفاق می‌افتند. این پيشامدها در طي يک فرآيند کسب و کار روي مي‌دهند و بر جريان فرآيند تأثير مي‌گذارند. رخدادها معمولا عامل و علت (Trigger or Cause) دارند یا نتیجه و اثر (Result or Impact) در پی دارند. نماد رخدادها دایره است.
دروازه: دروازه‌ها در جریان توالی به کار می‌روند تا همگرایی و واگرایی را نمایش دهند. چهار نوع دروازه داریم که مسیرها را مشخص می‌کنند. تصميم‌گيري(Decision)
منشعب شدن(Forking)
ترکيب شدن(Merging)
به هم پيوستن(Joining)
اشیاء ارتباط دهنده
به خطوطی که اشیاء را به هم ارتباط می‌دهند اشیاء ارتباط دهنده گویند. سه نوع شی ارتباط دهند داریم که شامل موارد زیر می‌شوند.
جريان توالی (flow Sequence):برای نمایش ترتیب و توالی انجام فعالیت‌ها از جریان توالی استفاده می‌شود.
جريان پيغام (flow Message): شریک‌های فرایند برای هم پیام می‌فرستند و دریافت می‌کنند. کار جریان پیغام نمایش این پیام‌ها است.
پیوند (Association): کار این رابط اتصال مصنوعات که در بخش بعد معرفی می‌شوند با اشیاء جریان است.
مصنوعات (Artifacts)
کار مصنوعات دادن اطلاعات اضافی برای شفاف کردن مدل است. این اطلاعات و نمادها به سه دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند.
نماد شی دادهData object : برای نمایش چگونگی درخواست شدن یا تولید شدن داده‌ها و اطلاعات توسط فعالیت‌ها بکار می‌رود و با Association به فعالیت‌ها پیوند داده می‌شود. در واقع نشان‌دهنده این است که چگونه داده‌ها، اطلاعات و اسناد در فرآیند استفاده می‌شود.
نماد گروه Group: گروه‌بندی می‌تواند برای اهداف تجزیه و تحلیل و یا مستندسازی مورد استفاده قرار گیرد و برای دسته‌بندی کردن اجزای فرآیند یا بخش‌های عمده یک دیاگرام استفاده می‌شود، علی‌رغم این که تأثیری بر توالی جریان فرآیند نخواهد داشت و به آن چیزی اضافه یا از آن کم نمی‌کند.
نماد حاشیه نویسی Annotation: نمادی است که با استفاده از آن می‌توان اطلاعات متنی اضافه‌ای به نمودار اضافه کرد.
